Trịnh Công Sơn (28 tháng 2 năm 1939 – 1 tháng 4 năm 2001) là một nhạc sĩ người Việt Nam. Ông được coi là một trong những nhạc sĩ lớn của âm nhạc đại chúng, Tân nhạc Việt Nam với nhiều tác phẩm rất phổ biến. Hiện nay chưa có thống kê chính xác về số tác phẩm để lại của ông (ước đoán con số không dưới 600 ca khúc). Tuy nhiên số ca khúc của ông được biết đến rộng rãi là 236 ca khúc (cả lời và nhạc). Nhạc của Trịnh Công Sơn được nhiều ca sĩ thể hiện, những thành công hơn cả là Khánh Ly và Hồng Nhung. Ngoài ra, ông còn được xem là một nhà thơ, một họa sĩ, một ca sĩ và một diễn viên không chuyên.
Hạ trắng
Hạ trắng là một ca khúc trữ tình do Trịnh Công Sơn sáng tác năm 1961 (sau bài Diễm xưa). Bài hát được bắt nguồn cảm xúc từ nỗi ám ảnh của một mùa hè nóng bỏng tại Huế, cộng với một câu truyện về cái chết của cha mẹ một người bạn.
“Sau đó tôi kết hợp giấc mơ hoa trắng mùa hạ với mối tình già keo sơn này như áo xưa dù nhầu cũng xin bạc đầu gọi mãi tên nhau để viết nên bài Hạ trắng” – trích hồi ký Trịnh Công Sơn.
Như cánh vạc bay
Nhân vật của Như cánh vạc bay là một cô gái Huế đã định cư ở nơi xa. Không được ở bên nhau, sống với nhau, anh vẫn luôn mong người ấy hạnh phúc, dù anh âm thầm đau khổ: “Ta nghe từng giọt lệ. Rớt xuống thành hồ nước long lanh” – trích lời Trần Long ẩn.
“Người con gái trong bài là một thiếu nữ tên P.T.L, người gầy và cao, rất đẹp, sinh trưởng trong một gia đình nề nếp, gia phong nổi tiếng. Sau này cô cư ngụ tại Ottawa và từng gặp lại Trịnh Công Sơn trong dịp anh sang Montréal thăm gia đình lần duy nhất vào dịp Phục Sinh năm 1992” – trích Trường Kỳ.
Tôi ơi đừng tuyệt vọng
Trên báo Thanh Niên từng viết: “Nhạc sĩ của những bản tình ca Trịnh Công Sơn đã buồn tha thiết khi từng người tình bỏ ta đi như những dòng sông nhỏ. Dường như trong các ca khúc của anh luôn thấp thoáng những mối tình, khi như nắng như mưa, khi như sương như khói, khi lại hư ảo đến nao lòng. Hiểu tường tận những mối tình ấy, có lẽ là Trịnh Xuân Tịnh, người em từng theo anh đi tận cùng trời cuối đất, rong ruổi trên những nẻo đường giang hồ phiêu bạt. Anh kể: ‘Hôm ấy, giữa phòng triển lãm tranh, có người con gái tha thướt trong chiếc áo lụa màu ve chai. Một thoáng ngỡ ngàng bởi anh Sơn rất quen. Đôi mắt, đôi môi, nụ cười ấy tỏa sáng và tinh khiết. Khoảnh khắc đó tôi đã thực sự bùng cháy’.
Thế rồi, căn nhà 47C Phạm Ngọc Thạch, quận 1, TP/HCM đã có thêm một dáng người. Không gian, thời gian ở đó chợt tình tứ, rộn ràng. Anh em, bạn bè rất mừng khi hay tin con người suốt mười mấy năm chưa lấy vợ, nay sắp sửa bước vào vườn địa đàng của trần gian. Người đó là á hậu V.A. Từ đó, mỗi sáng, anh Sơn thường ngồi uống một chút gì ở quán cà phê 81 Nguyễn Văn Trỗi cùng bạn bè. Câu chuyện tùy hứng, lúc là chuyện đời, chuyện người, có khi là chuyện tiếu lâm nhưng ít nói chuyện âm nhạc.
Lúc đó, trong anh đang có niềm hạnh phúc thật thanh thản, thật nhẹ nhàng. Người ấy cũng ghiền những món anh thường dùng như cá nục kho khô, thịt luộc, mắm ruốc, tôm chua, canh mít, mồng tơi, mướp đắng. Những ngày ấy, anh còn mẹ. Bà thương và rất cưng hai người. Bà cũng mong có cháu nội. Đây cũng là lúc anh có dự định cưới vợ mãnh liệt nhất bởi trong anh tình yêu đang là thác đổ. Một ngày, căn phòng đầy ắp cây cọ, bức tranh, sách vở, đàn và rượu đã không còn bóng dáng thanh thanh, dong dỏng của người tình. Người ấy đã ra đi như những dòng sông nhỏ. Cả nhà, bạn bè biết anh buồn lắm. Nỗi buồn không chùng xuống vực sâu mà bay vút lên rằng ‘đừng tuyệt vọng, tôi ơi đừng tuyệt vọng’.
Dặn dò với lòng mình như thế, nhưng làm sao không đau khi ‘lá mùa thu rơi rụng giữa mùa đông’, làm sao khỏi hoang mang khi trước đó ’em là tôi và tôi cũng là em’, còn giờ ‘tôi là ai, là ai, là ai!’. Anh ngồi đó, nhìn nắng tàn phai như một nỗi đời riêng. Với người tình, anh vẫn độ lượng ’em hồn nhiên, rồi em sẽ bình minh’. Có thể ở một nơi nào đó, có người đang thầm thì ‘đừng tuyệt vọng, tôi ơi đừng tuyệt vọng…’”.
Một cõi đi về
Ca khúc Một cõi đi về được viết vào khoảng 1974 đầu năm 1975 nhưng từ năm 1980 mới phổ biến. “Đây là một bài hát rất lạ, thực sự không dễ hiểu vì có những câu trong bài hát bản thân tôi cũng thấy khó giải thích. Viết thì viết vậy nhưng để giải thích thật rõ ràng thật khó. Khi tôi gặp không ít người dù họ học ít nhưng họ lại thích, hỏi họ có hiểu không, họ trả lời là không hiểu nhưng cảm nhận được có một cái gì đó ở bên trong.
Khi nghe, khi hát lên có một điều gì đó chạm đến trái tim mình. Tôi nghĩ trong nghệ thuật điều quan trọng nhất là làm thế nào để mở ra một con đường ngắn nhất đi từ trái tim đến trái tim của người khác mà không cần cắt nghĩa gì thêm”, Trịnh Công Sơn từng nói.
Xin trả nợ người
Bài hát Xin trả nợ người của Trịnh Công Sơn viết cho “Người yêu lạ lùng nhất” của mình đó là Dao Ánh. Dao Ánh là em gái của Bích Diễm, người mà Trịnh Công Sơn một thời vương vấn. Không đến được với nhau, Trịnh Công Sơn đã chôn giấu tình cảm của mình qua bài hát nổi tiếng “Diễm xưa”. Nhưng thật bất ngờ, sau khi biết chị mình chia tay với Trịnh Công Sơn, cô em Dao Ánh đã viết thư an ủi và chia sẻ cùng anh. Trịnh Công Sơn đã viết thư trả lời và tình cảm bắt đầu nảy sinh từ đó.
Mối tình của họ kéo dài từ năm 1964 đến 1967, chất chứa biết bao hoài niệm. Lúc đó, Trịnh Công Sơn đang đi dạy trên B’lao (Lâm Đồng) mới 25 tuổi sau khi tốt nghiệp Sư phạm Quy Nhơn và Dao Ánh đang là cô nữ sinh 16 tuổi học tại Huế. Nhiều ca khúc nổi tiếng được Trịnh Công Sơn viết tay tặng riêng cho Dao Ánh trong thư như: Còn tuổi nào cho em, Tuổi đá buồn, Mưa hồng… Và tình yêu đó đã hội tụ những hẹn hò, trông ngóng đợi chờ và cả ghen tuông, nghi kỵ.
Thế rồi, do hoàn cảnh xa cách, niềm tin mong manh dần vụn vỡ, Trịnh Công Sơn chủ động chia tay với Dao Ánh: “Anh xin cảm ơn bốn năm ròng rã nâng niu tình yêu đó. Cũng xin cảm ơn những buổi đợi chờ thật dịu dàng không bao giờ còn có được”. Hơn 20 năm sau, Dao Ánh từ Mỹ trở về năm 1993, nhưng tất cả đã muộn màng. Cuộc tình này đã làm cảm hứng cho Trịnh Công Sơn sáng tác bài “Xin trả nợ người” với ca từ sâu lắng như: “Hai mươi năm xin trả nợ dài, trả nợ một đời em đã phụ tôi”.
Nối vòng tay lớn
Nối vòng tay lớn là ca khúc được Trịnh Công Sơn viết để kêu gọi sự đoàn kết giữa 2 miền Nam Bắc. “Trịnh Công Sơn đã viết Nối vòng tay lớn cho khắp cả miền Nam cùng hát, thế nhưng ít ai có dịp nghe anh hát. Một ngày, ngày trọng đại của thành phố Sài Gòn và của cả nước, 30/4/1975, người dân Sài Gòn bỗng được nghe Trịnh Công Sơn hát.
Khoảng 3h chiều 30/4/1975, phần lớn người dân đều túa ra đường để được tận hưởng bầu không khí hân hoan, phấn khởi của ngày thành phố được giải phóng và trực tiếp gặp gỡ thăm hỏi với các chiến sĩ giải phóng. Vào lúc ấy, những người dân ở nhà mở radio nghe tin tức qua Đài phát thanh Sài Gòn đột nhiên có cảm giác khác lạ khi chương trình chợt lặng đi một chút và tiếp ngay đó là tiếng của Trịnh Công Sơn: ‘Tôi là Trịnh Công Sơn’, rồi anh cất tiếng hát bài Nối vòng tay lớn”
Biển nhớ
“Ngày mai em đi
Biển nhớ tên em gọi về
Triều sương ướt đẫm cơn mê
Trời cao níu bước Sơn Khê…”
Ca khúc Biển nhớ được viết cho Tôn Nữ Bích Khê học trường Sư phạm Quy Nhơn vào hè 1962. “Chúng tôi đã ngồi uống cà phê với nhau dưới mái quán thấp ven biển lợp bằng lá kè. Biển nhớ là cảm hứng từ muôn vàn đợt sóng lấp lánh trong những đêm khuya, Sơn đã kéo cao cổ áo, chợt rùng mình rồi có một ngày sẽ xa những dấu chân trên cát, có còn ‘trời cao níu bước Sơn Khê’”
Diễm xưa
Bài hát Diễm xưa do Khánh Ly thể hiện, đã trở thành top hit ở Nhật năm 1970. Ngữ nghĩa của Diễm xưa được Trịnh Công Sơn lý giải: “Diễm là đẹp, xưa là ngày xưa”. Nhân vật được nhắc tới trong ca khúc là nữ sinh Ngô Thị Bích Diễm của Đại học Văn khoa Huế. Nhà Bích Diễm ở bên kia sông qua cầu Phú Cam, rẽ tay phải về phía đường Phan Chu Trinh, hàng ngày cô gái vẫn đi qua nơi Trịnh Công Sơn ở.
“Ngày xưa, cây cầu Phủ Cam tuy ngắn nhưng đầy duyên nợ. Trịnh Công Sơn ở căn gác tầng 2, số nhà 11/03 đường Nguyễn Trường Tộ. Hàng ngày, chàng cứ đứng lấp ló sau cây cột, lén nhìn một người đẹp. Nàng đi bộ từ bên kia sông, qua cầu Phủ Cam, dạo gót hồng dưới hàng long não, ngang qua chỗ Sơn ở là chàng cứ sướng ran cả người. Một tình yêu ‘hương hoa’ kéo dài cho đến cuối đời chàng. Sau này, mỗi một mối tình tiếp theo của Sơn đều có hình ảnh cô gái đó”, giáo sư Bửu Ý nói.
Nhớ mùa thu Hà Nội
“… Hà Nội mùa thu, cây cơm nguội vàng
Cây bàng lá đỏ, nằm kề bên nhau
Phố xưa nhà cổ, mái ngói thẫm nâu
Hà Nội mùa thu, mùa thu Hà Nội…”
Bài hát Nhớ mùa thu Hà Nội đem đến cho người nghe cảm giác bâng khuâng, bồi hồi với những hình ảnh quen thuộc: sắc vàng của cây cơm nguội, màu lá đỏ của cây bàng, màu nâu thẫm của những ngôi nhà cổ… Tất cả khắc họa bức tranh thu Hà Nội dịu dàng, thơ mộng. Mùa thu Hà Nội còn mang một nỗi nhớ da diết mà ngay cả tác giả cũng không thể gọi tên. Nữ ca sĩ Hồng Nhung là người thể hiện thành công nhất ca khúc này
Cát bụi
“Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi
Để một mai vươn hình hài lớn dậy
Ôi cát bụi tuyệt vời
Mặt trời soi một kiếp rong chơi…”
Bài hát Cát bụi được bắt nguồn từ một thoáng buồn không nguyên cớ là một đoạn phim, một cuốn truyện chưa ưng ý. Trong hồi ký của Trịnh Công Sơn viết: “Có một cái gì đó thật trùng hợp trong cùng một buổi chiều. Một nỗi buồn hay một điều gì đó gần với sự rời xa ly biệt đang cựa mình thức dậy trong tôi. Tôi lại ra đường tìm một góc quán quen thuộc ngồi. Trên đường trở về nhà, trong đầu bỗng vang lên một tiếng hát. Tôi lặp đi lặp lại nhiều lần trong đầu, hát thành tiếng khe khẽ”.
chúng mình hi vọng rằng thông qua bài viết này, các bạn sẽ tìm thêm cho mình những ca khúc hay nhất, ý nghĩa của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, cũng như dành sự yêu mến, ủng hộ cho cố nhạc sĩ này nhé!
Đăng bởi: Đức Nguyễn
