Hồ Tonle Sap thường được gọi là “trái tim” của Campuchia, là một hồ nước ngọt khổng lồ, gần giống như đại dương. Dòng chảy của hồ thay đổi theo mùa và người Campuchia dựa vào đó để trồng trọt và đánh bắt cá trong các mùa khác nhau.
Biển hồ Tonle Sap Campuchia – Hồ nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á
Biển hồ Tonle Sap là hệ thống kết hợp giữa hồ và sông có vai trò quan trọng với Campuchia. Hệ thống thủy văn đổi dòng 2 lần mỗi năm khiến hồ có hệ sinh thái đa dạng và phong phú bậc nhất. Hồ có chu vi vắt qua 5 tỉnh, nơi đây còn là khu vực sinh sống của rất đông người gốc Việt. Họ sống trên những căn nhà gỗ nổi, sống thành từng xóm làng quanh các cánh rừng, hoặc gần những con sông đổ ra biển hồ.
Tết của người Khmer diễn ra vào tháng 4 hàng năm, báo hiệu đã kết thúc mùa thu hoạch. Đó là thời gian để các gia đình Campuchia thu hoạch trước khi mùa mưa bắt đầu, vào khoảng tháng sáu. Khi mưa bắt đầu, mực nước sông Mekong dâng cao và dòng chảy từ hồ Tonle Sap sẽ bị đảo ngược.
Thông thường nước từ hồ Tonle Sap chảy dọc theo sông Tonle Sap, nơi cuối cùng hội tụ với sông Mekong và sông Tonle Bassac. Khi mùa mưa đến, mực nước dâng cao đẩy nước trở lại hồ, là hiện tượng tự nhiên đáng chú ý. Lúc đó, hồ trở thành một hồ chứa khổng lồ, có kích thước phình to gấp 5 lần và mở rộng qua các vùng đất xung quanh. Đến đây, Tonle Sap biến thành hồ nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á.
Khi mùa khô đến vào khoảng tháng 11, hồ Tonle Sap đầy nước và vạn vật sinh sôi nảy nở. Mực nước ở sông Mekong giảm xuống và dòng chảy của sông lại chảy ngược trở lại. Lễ hội Bom Om Touk (nghĩa đen là “lễ hội thuyền”) tượng trưng cho sự kết thúc của mùa mưa. Lễ hội có các nghi lễ giã gạo, người dân sẽ ăn gạo đã giã vào thời điểm này trong năm.
Sự đa dạng sinh học của hồ Tonle Sap rất độc đáo. Xung quanh hồ là rừng ngập mặn, rừng nhiệt đới, đầm lầy và đồng cỏ, nơi cung cấp môi trường sống cho nhiều loài động vật như hơn 300 loài cá nước ngọt, rắn, cá sấu, đồi mồi, ba ba và rái cá, hơn 100 loài chim nước như cò, bồ nông…
Khu bảo tồn chim Prek Toal nằm ở cuối phía Tây của hồ Tonle Sap phù hợp với những người đam mê quan sát chim. Ngoài các loài chim quý hiếm, còn có các loài bò sát, cá, động vật có vú và côn trùng… Một số loài quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng như cá sấu Xiêm, khỉ ăn cua, bồ nông mỏ đốm và cò sữa.
Hoàng hôn ở Tonle Sap.
Hồ Tonle Sap cũng là nơi sinh sống của rắn nước Enhydris longicauda, nằm trong danh sách các loài có nguy cơ tuyệt chủng. Khoảng 6,9 triệu con rắn thuộc 14 loài bị bắt mỗi năm. Nhiều loài là nguồn thức ăn chính của các loài chim nên việc giảm số lượng sẽ dẫn đến những tác động tai hại đối với sự đa dạng sinh học. Rắn còn được bắt để làm thức ăn cho cả người và cho cá sấu khi số lượng trang trại cá sấu tăng lên.
UNESCO đã công nhận khu vực hồ Tonle Sap là khu dự trữ sinh quyển thế giới vào năm 1997, giúp thiết lập các luật và quy định để bảo tồn khu vực này một cách nghiêm ngặt hơn.
Mặc dù không rõ chính xác có bao nhiêu người đang sống trên và xung quanh hồ, nhưng có tài liệu cho rằng khoảng 40% đang sống dưới mức nghèo khổ. Hầu hết các cộng đồng đều rất nghèo với khả năng tiếp cận giáo dục và chăm sóc sức khỏe bị hạn chế.
Những gia đình sống ở đây cần phải linh hoạt và cơ động. Thường thì họ sẽ di chuyển nhà cửa đến các khu vực khác nhau khi nước lên xuống theo mùa. Nhiều ngôi làng sử dụng kết hợp các cấu trúc kiên cố, nhà sàn và những ngôi nhà di động có thể được di chuyển theo con nước thủy triều. Những cộng đồng này thường được gọi là “làng nổi”.
Đánh cá là công việc của hầu hết các gia đình sống trên hồ Tonle Sap và đồng cỏ được sử dụng để chăn thả gia súc, canh tác nông nghiệp. Thủy triều và dòng chảy của hồ rất quan trọng đối với vụ thu hoạch để duy trì nguồn cung cấp thực phẩm cho người dân. Hơn nữa, phần lớn cá đánh bắt trong hồ được vận chuyển để nuôi sống người dân Campuchia trên khắp đất nước và là một thành phần quan trọng của nền kinh tế, chiếm 16% GDP.
Hồ Tonle Sap nằm cách thị xã Siem Reap khoảng 15 km về phía Nam; bạn có thể đi từ Siem Reap đến Phnom Penh bằng thuyền cao tốc băng qua hồ và cập bến tại làng Chong Khneas. Vào mùa khô, thuyền đôi khi bị mắc kẹt trong bùn vì nước ròng. Bạn có thể khám phá đời sống của các hộ gia đình và chợ nổi, ngư trường, trạm y tế, trường học, sân bóng rổ, chuồng lợn…
