Lễ hội chọi trâu ở xã phù Ninh là một lễ hội cổ xưa nhất mang đậm nét văn hóa dân gian của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước.
Hội chọi trâu Phù Ninh được tổ chức tại huyện cùng tên thuộc tỉnh Phú Thọ. Đây là lễ hội để tưởng nhớ vua Hùng theo tích xưa vua Hùng đi săn qua đây diệt hai con hổ đang đánh nhau.
Quang cảnh hội chọi trâu Phù Ninh – Phú Thọ
Ở Phú Thọ, chỉ có một số điểm chọi trâu như ở xã Chu Hoá (H.Lâm Thao), Phù Ninh (H.Phù Ninh), Hoàng Cương (H.Thanh Ba). Xã Chu Hoá có hai thôn là Chu Khống thượng và Chu Khống hạ. Xã bổ cho các thôn mua trâu cà, mỗi thôn một con. Sáng ngày 12 tháng 7 âm lịch, đưa trâu ra đình tế lễ, hắt rượu thờ vào trâu rồi cho ra chọi ở cánh đồng Nang. Trước khi cho trâu vào chọi, cho trâu uống rượu.
Mang trâu ra trường đấu so tài
Các cuộc chọi trâu thường đóng dóng thành hàng rào cho người xem vây quanh. Nhưng ở Chu Hoá, trâu chọi được thả vào lũng, hai bên là gò cao nên không phải làm dóng mà người xem đứng trên gò. Hội chọi trâu Chu Hoá, mỗi kỳ tiệc chỉ chọi hai đôi, cả làng cả huyện về xem. Sau khi phân thắng bại, người đăng cai dắt trâu về, sáng hôm sau mới mổ thịt để tế. Xã Phù Ninh mở hội chọi trâu vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch. Phù Ninh có bốn thôn, mỗi thôn đưa một trâu cà đến điểm mở hội gọi là chợ Hàm Rồng. Bãi chọi trâu rộng khoảng 100 m2 có rào cọc xung quanh.
Nô nức chờ cuộc so tài của các chú trâu
Trâu được tắm rửa sạch sẽ và trước khi vào chọi mỗi con được uống nửa lít rượu để trâu say, hăng máu sẽ chọi khoẻ. Hai con thua sẽ mổ thịt hôm đó. Hai con thắng sẽ được để lại, mổ vào tiệc ngày mùng 10 tháng 10 âm lịch. Theo truyền thuyết dân gian, các tướng của Vua Hùng đi săn qua đây thấy hai con hổ đánh nhau, đã giết cả hai con hổ và làm thịt ăn tại chỗ. Vì thế, mới có tục lệ tổ chức chọi trâu để thay cho đấu hổ. Xã Hoàng Cương chọi trâu vào ngày tiệc mùng 7 tháng giêng âm lịch, ngày tế thần Tản Viên. Chọi trâu được tổ chức ở sân đình, có rào cọc xung quanh. Trước khi cho trâu vào chọi cũng cho trâu uống rượu.
So tài gay cấn
Trước đây, ở làng Cão (xã Phù Ninh) có một chợ mỗi năm chỉ họp có 2 phiên vào những ngày 5-5 và ngày 10-10 âm lịch, người dân trong vùng thường gọi là chợ Hàm Rồng, tên nôm là chợ Nành.
Tương truyền rằng khi các tướng của vua Hùng đi săn qua chợ Hàm Rồng, thấy có 2 con hổ đang đánh nhau những người đi săn liền lấy giáo mác đâm chết 2 con hổ rồi đem mổ thịt ăn ngay tại chỗ. Để tưởng nhớ những người đi săn thời các vua Hùng, mỗi năm vào 2 ngày chợ phiên (5-5 và 10-10 âm lịch) là dân trong xã và các làng lân cận lại đem các thứ hàng hóa, sản vật đến kẻ bán, người mua rất nhộn nhịp, nhưng không phải chỉ có họp chợ mà còn dự tế lễ và chọi trâu.
Hồi hộp xem cuộc tranh tài
Để chuẩn bị cho lễ chọi trâu bốn làng là: Cão, Phú Mãn, Ngọc Trù, Ngọc Khôi mỗi làng phải chọn mua một con trâu cà (trâu phải đen tuyền), khi mua phải xin âm dương, nếu thánh ứng mới mua. Trâu mua rồi mỗi làng phải cử người làm mo nuôi để đến ngày chợ cho chúng chọi nhau và mổ thịt tế thần. Đến ngày chợ phiên dân làng tắm rửa cho trâu thật sạch sẽ, trước khi vào trận đấu người ta cho trâu uống nửa lít rượu. Phiên chợ ngày 5-5 cho chọi cả 4 con trâu, 2 cặp trâu chọi con nào thua thì mổ thịt, còn 2 con thắng cuộc được giữ lại cho chọi trận chung kết vào phiên chợ ngày 10-10. Khi mổ trâu làm lễ tế thần, người dân chuẩn bị những thứ để đựng thịt trâu (không bầy vào bát đĩa), đó là những cái rế tết bằng dây thừng, đan dầy và nông, trên lòng rế có lót lá chuối. Thịt bày vào những cái rế ấy và đem đặt lên một mô đất vuông bằng phẳng ở ngay giữa chợ để làm lễ cúng thần, trên cái nền này có bày hương án. Khi cúng lễ xong mọi người tập trung ăn uống ngay ở chợ.
Lễ hội chọi trâu ở xã phù Ninh là một lễ hội cổ xưa nhất mang đậm nét văn hóa dân gian của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước với tín ngưỡng gắn biểu tượng con trâu và tục sát sinh vật thiêng để hiến tế thần linh cầu cho “mưa thuận, gió hòa”, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu.
Đăng bởi: Đặng Thế Kiên
