Phân tích bài thơ Năm mới chúc nhau của Trần Tế Xương Viết bài văn nghị luận về một tác phẩm thơ lớp 11

Phân tích bài thơ Năm mới chúc nhau của Trần Tế Xương mang đến bài văn mẫu cực hay, ấn tượng nhất kèm theo gợi ý cách viết chi tiết. Qua đó giúp các em có thể tham khảo để nâng cao kỹ năng viết văn bản nghị luận về một tác phẩm thơ hay.

Bài thơ Năm mới chúc nhau phản ánh sự châm biếm, mỉa mai về những lời chúc tụng sáo rỗng và thói hư tật xấu trong xã hội phong kiến. Để hiểu rõ hơn về bài thơ mời các bạn cùng theo dõi bài văn mẫu phân tích Áo trắng trong bài viết dưới đây. Ngoài ra các bạn xem thêm bài văn mẫu cảm nhận về tình cảm nhân vật trữ tình trong bài thơ Áo cũ.

Dàn ý phân tích bài thơ Năm mới chúc nhau

I. Mở bài:

– Giới thiệu nhà thơ Trần Tế Xương và bài thơ “Năm mới chúc nhau”.

II. Thân bài:

a. Phân tích nội dung của bài thơ:

– Nội dung của bài thơ “Năm mới chúc nhau” là những tiếng chửi, những lời chế giễu sâu cay, tính chất châm biếm bật ra từ sự mâu thuẫn giữa nội dung và hình thức chúc nhau mà thực ra là để chửi, là để thể hiện sự khinh ghét của nhà thơ trước bọn người hợm hĩnh trong xã hội cũ.

– Đối với người Việt Nam, như đã trở thành thông lệ, cứ mỗi dịp Tết đến, người ta lại dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp. Họ chúc nhau sống lâu, khỏe mạnh, chúc phát tài, phát lộc, chúc sự no đủ, sang giàu… Lời chúc, vì thế, vừa là một mong ước, một nguyện cầu, vừa là một cách thức ứng xử mang tính văn hóa. Cứ như nhan đề bài thơ “Năm mới chúc nhau” thì phải hiểu là thế. Nhưng đọc vào thì hoàn toàn không phải vậy.

+ Hai câu thơ đầu tiên, tác giả đã khắc họa cảnh chúc thọ:

“Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau
Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu.”

→ Chúc nhau sống lâu trăm tuổi là một lời chúc đẹp. Nội dung lời chúc ở hai câu thơ đầu là thế, nhưng dưới con mắt Tú Xương lại không phải thế. Ta nhận ra đằng sau câu chữ ấy là thái độ châm biếm của nhà thơ khi ông gọi những người chúc là “nó” là “đứa”. Câu thơ “Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu” vốn là lời chúc trang trọng thành kính, thế mà nhà thơ chỉ thêm vào chữ “râu” (bạc đầu râu), câu thơ ấy ngay lập tức hóa thành lời chế nhạo, khôi hài.

+ Thái độ châm biếm còn biểu lộ rõ hơn ở lời toan tính, dự định của nhà thơ:

“Phen này ông quyết đi buôn cối
Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu.”

→ Cách xưng hô “ông” một cách trịch thượng, hạ những kẻ nhố nhăng xuống hàng đứa, nó, Tú Xương trực tiếp bộc lộ một cái nhìn khinh thị. Nào có hay ho, trang trọng, đẹp tốt gì một lũ bạc đầu râu và răng không còn nữa. Răng không còn nên phải dùng cối giã trầu, từ đó tiếng cười bật ra thâm thuý, sâu cay.

+ Sau chúc thọ lại đến màn chúc sang, chúc giàu. Vẫn là cái giọng điệu châm biếm, đ Thái độ châm biếm của nhà thơ thể hiện ngay ở việc lặp lại các cụm từ “nó lại, “cái sự giàu” và “sự lắm con”. Cách diễn đạt theo kiểu ngoa ngôn như “trăm ngàn vạn mớ” “sinh năm đẻ bảy” cũng là nhằm thể hiện thái độ mỉa mai, giễu cợt về sự ô hợp, lộn xộn của lũ người hợm của. Và cùng như hai khổ thơ trên, cứ sau mỗi lời bọn chúng chúc nhau, Tú Xương lại nêu lời bình luận của chính mình. Qua những lời bình luận ấy, nhà thơ thể hiện rõ hơn thái độ và tình cảm của ông. Đọc những lời dự đoán của nhà thơ về bọn đông con, lắm của, nào là “Phen này ắt hẳn gà ăn bạc – Đồng rụng đồng rơi lọ phải cầu” hoặc “Phố phường chật hẹp người đông đúc – Bồng bế nhau lên nó ở non”, người đọc chỉ thấy buồn cười về một hiện thực nhố nhăng, một hiện thực đậm màu hài hước.

→ Qua những vần thơ trào phúng này, người đọc càng thấm tiếng cười của Tú Xương không chỉ “độc” mà còn “thâm” nữa. Xuyên suốt bài thơ là cái nhìn mỉa mai của “ông” dành cho chúng “nó”. Không một chút e dè, kiêng nể, Tú Xương quất thẳng vào chúng những tiếng chửi “ác khẩu” và mạnh mẽ và kích sâu cay, nhà thơ tiếp tục mỉa mai bọn trưởng giả học làm sang:

b. Phân tích nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ phân tích đánh giá

– Nhan đề thơ nghe có vẻ rất đỗi bình thường, năm mới thì những lời chúc tụng nhau vốn dĩ là chuyện rất nên làm, là những gì quen thuộc nhất khi dịp tết đến xuân về. Nhưng vào thơ của Tú Xương, cái lời chúc tết ấy lại có nhiều điều phải suy nghĩ và khi nghĩ ra rồi người ta mới thấy được cái tiếng cười châm biếm thật sâu cay của “bậc thần thơ thánh chữ” (theo lời Nguyễn Công Hoan).

• Tác giả đã sử dụng phương thức biểu cảm để làm rõ lên nội dung bài thơ lại là những tiếng chửi, những lời chế giễu sâu cay. Tính chất châm biếm bật ra từ sự mâu thuẫn giữa nội dung và hình thức chúc nhau mà thực ra là để chửi, là để thể hiện sự khinh ghét.
• Cách sử dụng từ ngữ xưng hô rất nghệ thuật: xưng “ông”; gọi bọn mua quan, bán tước, ham hố cái sự giàu và “sự lắm con” bằng “nó”, “đứa”… tạo nên tiếng cười châm biếm sâu cay. Cách diễn đạt theo kiểu ngoa ngôn như “trăm ngàn vạn mớ”, “sinh năm đẻ bảy” cũng là nhằm thể hiện thái độ mỉa mai, giễu cợt về sự ô hợp, lộn xộn của lũ người hợm của.

+ Giọng điệu bài thơ vừa dí dỏm, hài hước vừa chế giễu, châm biếm, đả kích sâu cay.

III. Kết bài: 

– Khái quát ý nghĩa của tiếng cười trào phúng và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

Phân tích bài thơ Năm mới chúc nhau

Bài thơ Năm mới chúc nhau của Trần Tế Xương (Tú Xương) là một tác phẩm châm biếm sắc sảo, phản ánh sự mỉa mai về thói đời và những giá trị xã hội trong dịp Tết Nguyên Đán. Qua đó, tác giả không chỉ chỉ trích những lời chúc năm mới sáo rỗng mà còn lên án những thói hư tật xấu trong xã hội phong kiến.

Mở đầu bài thơ, tác giả viết: “Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau”, câu thơ này tạo không khí tĩnh lặng, như thể tác giả đang lắng nghe những lời chúc bâng quơ, thiếu chân thành. Từ “lẳng lặng” có thể hiểu là thái độ thờ ơ, chán chường của tác giả trước những lời chúc không thực tế trong xã hội đương thời. Những lời chúc này như một sự hình thức, thiếu đi sự quan tâm chân thành.

Trong ba câu tiếp theo, Tú Xương châm biếm các lời chúc quen thuộc mà người ta trao nhau trong dịp Tết:

“Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu
Phen này ông quyết đi buôn cối
Thiên hạ bao nhiêu đứa giã trầu”

Những lời chúc này đơn giản, chỉ là sự mong ước về tuổi thọ và sự an nhàn mà không có ý nghĩa thực tế. Hình ảnh “buôn cối” và “giã trầu” là những công việc tầm thường, nghèo khó, cho thấy xã hội phong kiến vẫn còn bế tắc và trì trệ.

Tiếp theo, Tú Xương chỉ trích những lời chúc về danh vọng, quyền lực và tiền tài:

“Đứa thì mua tước đứa mua quan
Phen này ông quyết đi buôn lọng”

Câu thơ này mỉa mai việc chạy theo quyền lực, danh vọng qua việc mua bán chức tước, quan lại, hoặc các vật phẩm vô dụng. “Buôn lọng” là hình ảnh châm biếm cho sự giả dối, lợi dụng những thứ không có thực để kiếm tiền. Qua đó, tác giả lên án sự tham lam, hư danh của xã hội đương thời.

Bài thơ tiếp tục phê phán sự giàu có vô nghĩa qua câu:

“Trăm nghìn vạn mở để vào đâu”

Câu thơ này nhấn mạnh sự thừa thãi của tiền bạc mà không biết sử dụng vào việc gì hữu ích. Hình ảnh “gà ăn bạc” và “đồng rụng đồng rơi lọ phải cầu” phản ánh sự tham lam, vô trách nhiệm của những người chỉ biết tích lũy tiền bạc mà không quan tâm đến đời sống tinh thần hay sự phát triển của xã hội.

Cuối cùng, tác giả mỉa mai những lời chúc về việc sinh con đẻ cái: “Lắm con, sinh năm đẻ bẩy được vuông tròn.” Đây là sự chỉ trích việc coi trọng số lượng con cái mà không quan tâm đến chất lượng giáo dục và nhân cách. Câu th ơ tiếp theo:

“Phố phường chật hẹp người đông đúc
Bồng bế nhau lên nó ở non”

Câu thơ này thể hiện sự thiếu thốn, nghèo khó và sự khắc nghiệt của xã hội phong kiến, nơi mà con người phải vật lộn trong hoàn cảnh chật chội, thiếu thốn.

Tú Xương qua bài thơ này không chỉ dùng những câu thơ châm biếm để phê phán xã hội, mà còn thể hiện thái độ phản kháng mạnh mẽ đối với những giá trị sai lệch, lạc hậu trong xã hội phong kiến. Bài thơ không chỉ là tiếng cười mỉa mai mà còn là một lời kêu gọi sự thay đổi, hướng tới những giá trị nhân văn, đạo đức cao đẹp.

Bài thơ Năm mới chúc nhau của Trần Tế Xương là một tác phẩm châm biếm sâu sắc, phản ánh sự giả dối và tham lam trong xã hội phong kiến qua những lời chúc năm mới sáo rỗng. Tác giả đã sử dụng hình thức thơ châm biếm để phê phán những thói hư tật xấu trong xã hội đương thời, đồng thời kêu gọi sự thay đổi và cải cách để xây dựng một xã hội công bằng và tiến bộ hơn.